Elektrik Enerji Dağıtım Sistemlerimiz Alarm Veriyor….
23 Ağustos 2010
Yaz geldi. Küresel ısınma ve iklim değişikliklerinin etkisiyle hava sıcaklıkları ve nem oranları artışı hayatı olumsuz yönden etkilemektedir. Yaşam alanları ve işyerlerine bağlanan klima sistemleri, enerji ihtiyacının artmasına neden olmuştur. Artan enerji kullanımı mevcut elektrik kablolarına ve elektrik dağıtım panolarına aşırı yük bindirerek, enerji sisteminin taşımamasına neden olmaktadır. Bu durum kimi yerlerde kabloların yanmasına, kimi yerlerde de enerji dağıtım panoların ve trafoların patlamasına sebep olmaktadır. Bu sorunları sadece yaşamakta olduğum İstanbul’un yanı sıra geçen hafta sonu bulunduğum Kahramanmaraş’ta da kaldığım 4 gün boyunca yaşadım.
Normal şartlarda evlerimize gelen elektrik voltajı; hatlar yüksüz iken 230 volt, yüklü iken de 220 volt civarında olması gerekmektedir. Bu 10 voltluk fark, trafo merkezleri ile evlerimize gelen hattaki gerilim düşümü olarak kabul edilebilir sınırlardır. Örnek olarak binamızın çektiği enerji en yoğun olduğu zamanlarda 100 Amper ise (100 Amper x 10 Volt) 1 kilowatt’lık enerji kaybına sebep olur. Bu da ısı enerjisi olarak atmosfere bırakılarak olarak ortaya çıkar. Fakat ülkemizdeki durum incelendiğinde; gece hatlar yüksüz iken elektrik gerilimi 260 voltlara çıkmakta, gündüz hatlar yüklü iken 170 Voltlara kadar düşmektedir. Çünkü; yazın mesai saatleri içinde klimalar, kışında havaların erken kararması nedeni ile ev ve iş yerlerindeki aydınlatmalar ve ısıtıcılar devreye girmesiyle akşam saatlerinde daha düşük gerilimleri görmekteyiz. Bu durumda 90 Voltluk gerilim farkını göz önüne aldığımızda, binamızdan yine 100 Amper akım çektiğimizde (100 Amper x 90 Volt) 9 kilowatt’lık enerji kaybı meydana gelmiş olur. Bu da kabul edilebilir enerji kaybı değerinin 9 katı demektir.
Bu kayıp, elektrikli cihazların verimsiz çalışmasına, elektrik enerjisinin sık sık kesilmesine ve iş/üretim kayıplarına neden olmaktadır. Bununla da kalmayıp, kullandığımız enerji maliyetlerinin artmasına yol açarken, ithal hammadde enerji maliyetinin yükselmesi de paralarımızın yurt dışına gitmesi sonucunu doğurmaktadır.
Normal şartlarda sorunlar meydana gelmeden iyileştirme ve sistem yenileme çalışmaları zamanında doğru olarak yapılmalıdır. Hali hazırda sorunlar meydana geldiğinde geçici çözümlerle ( örnek olarak patlayan kabloya ek yapılarak ) bir an önce enerjiyi tekrar geri verme yoluna gidilmektedir.
Ülkemizdeki enerji iletim hatlarında ve trafo merkezlerindeki toplam enerji kaybımız, toplam enerji üretimimizin %15’ine karşılık gelmektedir. Bu çok yüksek bir değerdir. Bu kayıpların önlemek için trafo ve dağıtım panoları ile evlerimize kadar gelen kablo kesitlerinin uygun kapasitelere çıkarılması çalışmalarını yapmakla mümkündür.
Bu konuda ciddi yatırımlara ihtiyaç bulunması ve Enerji Bakanlığının bu konulara ayırdığı bütçenin yetersiz olmasından dolayı elektrik dağıtım işleri özelleştirme kapsamına alınmış ve Özelleştirme İdaresi tarafından geçtiğimiz günlerde de birçok bölgenin ihaleleri yapılmıştır. Çok iyi bedellerle yapılan bu ihaleleri kendi şirketlerimizin kazanması son derece mutluluk vericidir.
Enerji kayıplarının azaltılması (diğer bir ifade ile Enerji Verimliğinin artırılması) için trafo merkezlerinin, elektrik dağıtım panolarının ve yeraltı enerji kablolarının ıslahı konularında ciddi çalışmalar yapılması gerekmektedir.
Bu özelleştirmenin başarısı da, enerji verimliliği konusunda elde edilecek tasarrufların büyüklüğü ile değerlendirilecektir. Umarım, geçmiş yıllarda yapılan AKTAŞ ve ÇEAŞ gibi özelleştirmelerdeki hatalar tekrarlanılmadan başarılı olunur.
Yıllar önce; Yap İşlet Devret modelleri ile Devlet Hava Meydanlarının yer hizmetlerinin özelleştirilmesi işine giren birçok yerli şirketimiz başarılı çalışmaları ile yurtdışında birçok ihaleler kazanmışlardır. Yurt dışında bu ihaleleri kazanmalarındaki en büyük etken de, ülkemiz havalimanlarında yapmış oldukları başarılı çalışmalarını referans göstermeleri olmuştur.
Bilgin AKBAL /Elektrik Yük. Müh.